Çalıştayın
açılış oturumunda konuşmasını yapan Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi Dekanı ve İSEFAM Müdürü Prof. Dr. Mustafa Çalışır, Covid-19
salgınının küresel etkisine vurgu yaparak konuya dair yürütülen akademik
çalışmaların arttığına işaret etti. Çalışır, bu önemli konuyu gündeme taşıyan
İSEFAM araştırmacılarına ve çalıştaya teveccüh gösteren katılımcılara teşekkür
etti. Sakarya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fatih Savaşan da açılış
konuşmalarında İSEFAM’ın İslam ekonomisi alanında yaptığı çalışmaları takdirle
karşıladıklarını ve bu tür çalışmaların artarak devam etmesi gerektiğini ifade
etti.
Çalıştayın
ilk oturumuna başkanlık eden Hamad Bin Khalifa Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.
Dr. Ahmet Faruk Aysan, İslam ekonomisinin insanlığın içinde bulunduğu krizlerin
çözümüne yönelik söyleyeceği çok şey olduğunu belirtti. Bu bağlamda İslami
finansın önemine değinen Aysan, İslami finansın İslam ekonomisi düşüncesini
günümüze taşıdığını ifade etti. “Ekonomi” konulu oturumda ilk tebliği sunan
Prof. Dr. Mustafa Çalışır, Covid-19 salgınının dünya ekonomisine etkisini ele
aldı. Çalışır, salgının, diğer ekonomik krizlerle kıyaslandığında dünya çapında
ekonomik anlamda ciddi tahribatlara yol açtığını ifade etti. Salgının ekonomik
etkisinin arz ve talep şoku ile finansal şoklar şeklinde kendisini gösterdiğini
belirten Çalışır, söz konusu olumsuz etkilerin önüne geçmek için devletler
tarafından alınan önlemlere değindi. Çalışır, Türkiye’nin salgını avantaja
dönüştürmeye imkan verecek sektörlere yönelmesi durumunda bu süreçten kazançlı
bir şekilde çıkabileceğine işaret etti. Oturumda ikinci konuşmayı yapan Hazine
ve Maliye Bakanlığı Ekonomik Programlar ve Araştırmalar Genel Müdürlüğü Daire
Başkanı Dr. Ömer Faruk Tekdoğan, salgının eğitim, sağlık, gelir adaleti,
yoksulluk gibi alanlarda ne gibi sonuçlar ortaya çıkardığını anlattı. Tekdoğan,
bu çerçevede salgının sonuçlarının bertaraf edilmesine yönelik İslam
iktisadının rolüne değindi.
Programın
“sektörler” konulu ikinci oturumuna İstanbul Ticaret Üniversitesi İslam
Ekonomisi ve Ekonomik Sistemler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr.
Necdet Şensoy başkanlık etti. İkinci oturumdaki ilk konuşmayı yapan Albaraka
Türk Katılım Bankası Başekonomisti Dr. Ömer Emeç, katılım bankalarının salgın
dönemindeki durumundan ve rolünden bahsetti. Kriz ortamında ülkelerin maliye
politikalarını yoğun bir biçimde kullandığını ifade eden Emeç, Türkiye’nin
öncelikli olarak para politikalarına ağırlık verdiğini belirtti. Bu bağlamda
Türkiye’de para politikalarının devreye girmesiyle birlikte hızlı bir şekilde
kredi büyümesinin görüldüğüne değinen Emeç, ilave olarak katılım bankalarının
söz konusu kredi büyümesinden ve bu dönemde yaşanan faiz dalgalanmalarından
farklı şekillerde etkilendiğine işaret etti. Salgının tekafül sigortacılığına
etkisi ile ilgili konuşmalarını yapan Neova Katılım Sigorta’dan Dr. Yunus Emre
Gürbüz ve Katılım Emeklilik’ten İsmail Aydemir, hayat dışı alanda ve hayat
sigortasında salgın döneminde meydana gelen değişimlerden bahsettiler. Yunus
Emre Gürbüz hayat dışı alanda trafik kazası, hırsızlık, gasp gibi durumlara
yönelik sigorta işlemlerinde ciddi düşüş olduğunu ifade etti. İsmail Aydemir
ise Covid-19 sebebiyle yaşanan vefatların hayat sigortası kapsamına
alındığından, katılım sigortacılığının salgın dönemindeki gelişmelere hızlı
şekilde ayak uydurduğundan bahsetti. Programın ikinci oturumunda salgının
perakende sektörüne etkisini ele alan Sakarya MÜSİAD Üyesi Dr. Osman Eminler,
talep azlığı, likidite sıkıntısı ve yüksek borçluluk gibi sebeplerle perakende
sektörünün bu süreçte olumsuz etkilendiğini belirten Eminler, kısa
çalışma ödeneği gibi desteklerden birçok perakendecinin istifade etmesine
rağmen, sektörün ciddi şekilde yara aldığını belirterek, problemlerin
İslam iktisadı perspektifinden karz-ı hasen, yerel esnaf sandıkları ve zekat
fonu gibi uygulamalarla aşılabileceğinin veya hafifletilebileceğinin altını
çizdi.
Çalıştayın
öğleden sonraki ilk oturumuna Bandırma Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Süleyman
Özdemir başkanlık etti. Covid-19’un sosyal politika ile ilgili boyutunun ele
alındığı oturumda İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Taşçı,
olağanüstü dönemlerde uygulanacak sosyal politikaları İslam iktisadı
perspektifinden değerlendirdi. Taşçı, sosyal politikaların, İslam’ın
korunmasını önerdiği beş temel değer kapsamında uygulanmasına yönelik genel bir
çerçeve çizdi.
Sosyal
politikalar kapsamındaki bir diğer tebliğ, İSEFAM araştırmacıları Arş. Gör. Dr.
Salih Ülev ve Arş. Gör. Ali Can Yenice tarafından sunuldu. Sunumda, salgın
döneminde Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakıfları tarafından ihtiyaç
sahiplerine sağlanan sosyal yardımlar değerlendirildi. Covid-19 salgını
sürecinde uluslararası öğrencilerin yaşadığı sorunlar ise İSEFAM bünyesinde
çalışmalarını yürüten Arş. Gör. Abdullah Talha Genç ile doktora öğrencileri
Hasan Durmuş ve Öznur Ak tarafından değerlendirildi. Bu çerçevede salgının
öğrenciler üzerinde oluşturduğu ekonomik, psiko-sosyal etkiler ve eğitim
anlamındaki etkiler ele alındı. Oturum sonunda yaptığı değerlendirmede Marmara
Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Fatih Aysan, sosyal politika
bağlamında devletlerin, İslami anlamda alması gereken tedbirlerden bahsetti.
Aysan, bu çerçevede İslami bir devletin sosyal adaleti, beşeri sermayeyi ve
yaşam memnuniyetini artırmak yönünde kararlar alması gerektiğini belirtti.
Çalıştayın
“fıkıh” konulu son oturumu, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kaya başkanlığında yürütüldü. Fıkıh oturumunda
konuşmasını yapan Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi
Hamdi Çilingir, Covid-19 salgınının fıkhî anlamda ortaya çıkardığı temel
meseleleri ve tartışma konularını ele aldı. Dr. Öğr. Üyesi Çilingir salgının,
özellikle süreli akitler üzerine etkisinin değerlendirilmesinde “beklenmeyen
hal” veya “mücbir sebep” durumlarından hangisine dahil olduğuna bağlı olarak
değişebileceğine vurgu yaptı. Oturumda ikinci konuşmayı yapan Ankara Sosyal
Bilimler Üniversitesi Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Uygulama ve
Araştırma Merkezi (ULIFAM) Müdürü Doç. Dr. Abdurrahman Yazıcı ise beklenmeyen
hal olarak kabul edilen salgının finansal işlemlere etkisini cezai şart
bağlamında değerlendirdi. Oturum sonunda Sakarya Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Öğretim Üyesi ve Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hacı Mehmet
Günay değerlendirmelerde bulundu. Günay, salgın döneminde fetva makamına gelen
meseleler ve fetva vermede benimsedikleri yaklaşım hakkında bilgi verdi.
Sakarya
Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kenan Göçer’in
başkanlığında gerçekleştirilen kapanış oturumunda Bilim ve Sanat Vakfı’ndan Dr.
Mustafa Özel, “roman diliyle salgın” konusunu ele aldı. Göçer, salgın
konusunu işleyen romanlardaki salgına dair bakış açısını değerlendirdi. Dr.
Mustafa Özel’in konuşmasıyla son bulan programa Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi,
Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası, Katılım Emeklilik, Sakarya Büyükşehir
Belediyesi, Din İşleri Yüksek Kurulu ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği
gibi çeşitli kurumsal temsilcilerin ve lisansüstü öğrencilerin yer aldığı yoğun
bir katılım olduğu görüldü.